Henry Lawson og Slim Dusty

                                                                             

                                                          Henry Lawson

Oddbjørn Vágslíð skrivar um kenda australska rithøvundan og yrkjaran "Aussie", persónin Henry Lawson, og tað ávirkan hann hevði á Slim Dusty, størsta og kendasta australska 

countrysangara, ið hevur livað.

Uppvøksturin og foreldrini hjá Henry Lawson

Tað er synd at siga, at Henry Lawson vaks upp við einari gullskeið í munninum, sjálvt um hann varð føddur í einum gullgravaratelti tann 17. juni 1867 í Australiu.

Faðirin var tann 32 ára gamli Niels Larsen úr Arendal í Noreg. Hann hevði broytt navnið til Peter Lawson, nú hann hevði sett seg niður í Australiu sum gullgravari.

Móðurin var tann bert 18 ára gamla Louisa Albury. Hon giftist við Peter Lawson og saman leitaðu tey sær til gullgravaraøkið fyri at finna eydnuna og gerast rík.

Onki gull

Tey finna hvørki gull ella eydnuna. Møguliga hevur tann stóri aldursmunurin upp á 14 ár verið ein bági. Móðurin, Louisa, hevði aðrar ætlanir við sínum lívi, enn at ganga heima sum húsmóðir og eiga børn í einum gullgravaraøki.

Hon var tjóskaparsinnað og var ein undangongukvinna fyri at betra um korini hjá kvinnum. Eftir nøkur ár í gullgravaraøkinum flyta tey aftur til foreldrini hjá Louisu, sum høvdu ein bóndagarð.

                                                   

Skúlagongdin

Henry Lawson hevði vanliga skúlagongd. Hann byrjaði at ganga í skúla, tá hann var 9 ára gamal. Fyrstu tíðina var skúlin hildin undir einum skuggatræi í økinum, til íbúgvararnir tóku seg saman og bygdu eina skúlastovu at halda skúla í.

Tá ið Henry byrjaði at ganga í skúla, fekk hann bruna í oyrini og verður hálvdeyvur. Hann gongur í skúla til hann er 14 ár, og tá er hann heilt deyvur. Hann arbeiðir sum timburmaður saman við pápa sínum eina tíð. Seinni fer hann at ganga í ein katólskan skúla, og har fær hann áhuga fyri bókmentum og yrkingum.

Mamman flytur

Mamman Louisa, hevði stóran útlongsil og ætlanir, og í 1882, tá Henry er 14 ár flytur hon við 4 yngri børnum til Sydney, meðan Henry er eftir og arbeiðir saman við pápa sínum. Í Sydney fer Louisa undir at útgeva eitt tjóðskapar tíðarrit. Hon er eisini blaðstjóri á einum blaði, sum vendir særtil kvinnuligar lesarar.

Henry flytur til Sydney

Í 1883 flytur Henry til mammuna, sum nú er skild frá pápanum. Nú byrjar eitt heilt nýtt lív hjá Henry. Hann byrjar at skriva smásøgur og yrkingar.

Hetta gav ikki nógv av sær, so hann fer at mála sethús fyri fólk. Hann verður ongantíð nakar arbeiðsmaður, tí hvussu skalt tú samskifta við fólk um lit og annað, tá tú ert fultkomuliga deyvur.

Henry fær tokka til eina kvinnu

Henry blívur nú skotin í einari ungari kvinnu, sum hann gerst sera góður við. Mamman, Louisa, helt ikki hesa kvinnu vera nóg góða til Henry, so hon fær forpurrað  sambandi millum tey bæði, við at senda Henry til New Zealand í útlegd í eitt ár.

Hetta tekur Henry Lawson dygt, og í 1910 ger hann eina yrking um hesa hending. Á føroyskum vil eg kalla yrkingina, ”Tú heldur, at eg ikki veit”.

Á enskum hevur hon heitið, ”Do You Think That I Do Not Know”. Slim Dusty hevur sett lag til yrkingina og syngur sangin so meistarliga saman við dóttrini Anne. 

                                                          

                                  Louisa Albury, mamman                                             
  Miseyðnað hjúnarlag 

Fyri at bøta um mistakið skipar mamman fyri, at Henry kemur saman við eini kvinnu av tí betra slagnum. Hann giftist við hesi kvinnu, men hetta verður ikki nakað eydnuríkt hjúnarlag, Henry byrjar at drekka, og tey verða seinni skild.

Rithøvundur og yrkjari

Lívið hjá Henry Lawson var at skriva smásøgur og yrkingar, sum hann gav út.

Hansara fyrsta yrking, ”Ein sangur til tjóðina”, kom á prent 1. oktober 1887 í blaðnum ”The Bulletin”. Blaðstjórin skrivar, at tann, sum hevði yrkt hesa yrking, bert var 17 ára gamal, hevði lítla og onga útbúgving og hevði breyðføtt seg sum sethúsamálari.

                                                 

                                              

Seinni skrivar Henry eina søgu í sama blað. Hon var um tað fríða lívið úti á landinum, í mun til tað hektiska býarlívið. Tá far hann eitt dulnevnt bræv frá einum, íð nevnir seg ”The Banjo”. Brævið var frá sjálvum A.B.”Banjo” Paterson,sum yrkti sangin ”Waltzing Matilda”. Henda sangin helt eg eina tíð var australski tjóðsangurin, men havið síðani funnið út av, at sangurin er um eitt landastrok og seyðatjóð, og tað er ikki so gott evni til ein tjósang.       

Lawson og A. B.”Banjo” Paterson arbeiða saman                                           Teir fara nú at skriva søgur og yrkingar, sum teir seta í ”The Bullentime”. Her greiða teir stórbýar fólkunum frá, hvussu lívið gekk fyri seg úti á landinum ella í "bushini", sum australiubúgvar siga. Hesar søgur og yrkingar eru í dag dýrgripir hjá australska fólkinum.        

                                

                                                                     

Sangurin Sweeney                                                                  Í 1893, sama ár sum A.P. Carter var føddur, gjørdi Henry Lawson, 26 ára gamal, yrkingina "Sweeney". 64 ár seinni í 1957 setti Slim Dusty lag til yrkingina og syngur sangin inn á plátu, ið vit kenna sum "Sweeney".

Uppruðna yrkingin hevði 17 ørindi og er um sjálvan Henry Lawson(Sweeney), sum nú var vorðin drykkjumaður og gongur og válar í stórbýnum Sydney, sum eitt ólukkudýr, við einari fløsku í hondini.

Isabella Byers                                                                                            Kvinnan Isabella Byers hevði eina kaffistovu í Sydney. Hon tók sær av drykkju manninum Henry Lawson, gav honum innivist, mat og vaskaði hansara klæðir. Hóast Henry drekkur illa, so koma framvegis nógvar søgur og yrkingar frá hansara hond, sum í dag eru dýrgripir og fólkaogn í Australia.

                                         

                                       Skulpturur av Lawson

Stats jarðarferð                                                                    Tann 2. september 1922 doyr Henry Lawson, eftir at hava fingið eina heilabløðing. Hann bleiv tann fyrsti vanligi borgarin í Australiu, sum fekk eina stats jarðarferð, sum annars bara varð unt fólki, ið høvdu verið forsætisráðharrar ella guvenørar.

Slim Dusty byrjar at syngja og spæla                                 Slim Dusty, hvørs rætta navn var, David Gordon Kirkpatrik, plagdi sum hálvvaksin at ferast ímillum bóndagarðarnar í Null Nulla Creek, har hann var føddur í 1927,  5 ár aftaná at Henry Lawson var deyður. Pápi hansara hevði ein bóndagar við 600.000 m2 av lendi, ella sum 60 føroyskar træðir í okkara mátistokki. Slim hevði keypt sær eina gittar og royndi seg nú sum framførara í dalinum við guitarspæli og sangi.

                                            

                                      Ein ungur Slim Dusty

Slim Dusty fær  "Reyðu yrkingabókina hjá Lawson            Ein dagin fór Slim inn til nábúgvan við síni gittar. Nábúgvin var ein eldri bóndi, og Slim royndi at imponerað hann við sínum sangi og gittarspæli. Tá hann var liðugur at syngja, rætti maðurin honum eina reyða bók við yrkingum av Henry Lawson. Hann segði við Slim, at ætlaði hann at undirhalda fólki við sangi og gittarspæli, so skuldi hann gera tað við yrkingum av Henry Lawson. Slim fekk bókina, har fleiri síður vóru vekk. Hetta yrkingasavn kom at fylgja Slim Dusty alt hansara lív.
                                 

                                            Slim Dusty við "Reyðu bókini"

Føðingardagsgáva frá konuni 
Í 1951 giftist Slim Dusty við Joy McKean. Tá hon í 1952 skuldi geva Slim Dusty sina fystu føðingardagsgávu, keypti hon honum eina nýggja reyða bók við yrkingum eftir Henry Lawson. Hon skrivar í bókina, "Til mín elskaða Slim" "Frá tínari elskaðu konu Joy", 13 juni 1952.

                               

                                Slim Dusty og konan Joy McKean
 
Slim Dusty fór ongan veg, uttan at reyða bókin hjá Lawson var við. Hann so at siga las í henni hvønn dag, so hon fekk hjánavnið "Bible of the Bush".

Í 1986 ger Joy McKean eina yrking, sum hon nevnir "Bible of the Bush" við íblástri frá reyðu bókini hjá Lawson. Slim setur lag til, og syngur sangin inn.

                                

Í 1998 skrivar Slim Dusty í bókina: "Allir mínir dreymar og mínar ætlanir eru grundleggjandi uppfylt. Slim 6. februar 1998". Niðanfyri er skrivað "Gud signi Australiu".

Reyða bók uppslitin 
Bók nummar 2 var nú so nógv slitin, at hon var um at detta sundur og hekk bert saman við klisturbandi. Slim hugsaði um at keypa sær eina reyðubók nummar 3 við yrkingum eftir Henry Lawson, men henda ætlan var slept.        

Í staðin fyri bleiv bókin innbundin av nýggjum við leðurpermu og mynd av Henry Lawson prentaða á permuna. Slim Dusty doyði 19. september 2003 76 ára gamal og fekk eins og Lawson eina stats jarðarferð.

Bókin er í dag ein dýrgripur hjá Slim Dusty familjuni, nú báðir høvuðspersónarnir, Henry Lawson og Slim Dusty, liggja undir grønu torvu. Slim Dusty gjørdi løg til 26 yrkingar hjá Henry Lawson

 https://www.youtube.com/watch?v=AY0XOJOJg4A