Ì dag verður fastir mín, Kathrina Jensen á Toftum 95 ár. Hon hevur verið á Ellisheiminum í Rúnavík seinastu árini, er ikki so birg longur og liggur nú mest í songini. Tá fastur helt 80 ára føðingardag á Svangagarði fyri 15 árum síðani, helt eg hesa røðu fyri henni.
Góða fastur!
Halvfjersenstyve er støvets år.
Firsenstyve en kæmpe når. Eg haldi, at tú ert ein kempa. Tú situr her 80 ára
gomul við rankum ryggi. Tú hevur altíð duga at rætt ryggin, eisini tá tað hevur
gingið ímóti. Kanska er tað ikki av tilvild, at tú ert fødd sjálvan
kvinnudagin.
8. mars í 1910 var ein
kvinnuráðstevna hildin í Keypmannahavn. Ein av drívmegini í hesum tiltaki var
týska stríðskvinnan Clata Zetkin.
Eftir hennara uppskoti varð
viðtikið, at gera 8. mars til “Altjóða kvinnudag”. Hesin dagur hevur síðani
verið nýttur til at vísa á ójavna og krevja javnrættindi millum kynini.
Hetta stríð var byrjað longu í
19. øld. Nógv var stríðast fyri. T.d. høvdu kvinnur ikki rætt
til at eiga ogn. Ikki rætt til at verða embætisfólk. Tær høvdu ikki rætt til
framhaldandi skúlagognd. Kvinnulønin var láturliga lítil. T.d. var orðið “arbeiðskonuløn” eitt orðatak, um vánaligastu
løn hjá monnum.
So við og við hevur stríðið givið nøkur úrslit. Fyrst fingu tær
ógiftu kvinnurnar loyvi at eiga ogn. Í
1874 sluppu tær fyrstu á studentaskúla. Í 1885 fekk fyrsti kvinnuligi læknin
útbúgving. Í 1880´unum fingu nógvar kvinnur læraraútbúgving. Í 1904 sluppu tær
eisini at lesa teologi ella til prest.
Í 1903 fingu kvinnur vælrætt
til meinigheitsráðini. Í 1909 fingu tær rætt til at velja til kommunustýrini og
apríl 1915 viðtóku Ríkisdagurin og Fólkatingið í Danmark, at kvinnur skuldu
hava vælrætt til hesi ting, og sum rosinan í pylsuendanum fingu kvinnur og menn í Føroyum í seinnu
helvt av 1970´unum, somu løn fyri sama arbeiði.
Sjálvt um rættindi til
útbúgving formliga vóru viðtikin, so er tað kanska ikki fyrr enn nú við 1000-ára
skiftið, at hetta eru sjálvsøgd rættindi her hjá okkum. Eg veit, at tú ert ein
av teimum kvinnum, sum í ungum døgum droymdi um at fáa eina útbúgving. Pápi tín
var dugnaligur skipari, so hevði tú ikki verið fyri tí vanlagnu, at missa hann so
tíðliga, kann eg gott ímynda mær, at tú hevði havt lært til okkurt. Tú hevur
fortalt mær, at tú ætlaði at læra til jarðamóður.
Tú eigur sjey børn, tvær
gentir og fimm dreingir, og óttin fyri at missa enn meira á sjónum, enn
tit longu høvdu mist, og so aftur ein druknivanlukka, har tríggir
skúladreingir druknaðu á Toftavatni, so var nóg mikið. Tú setti í gongd
eina undirskriftarinnsavning, fyri at fáa gjørdan ein svimjuhyl í
bygdini.
Fastur, tú vart ein av mínum
fyrimyndum, tá eg var barn. Mær dámdi so væl og eg kendi meg altíð vælkomna Heima
á Heyggi. Mær dámdi so væl, tá tú fortaldi um mammu tína, ommu
mín, sum eg ikki hevði kent.
Eisini var eg stolt av, at Elisandur var gubbi
mín.
Hesin stóri prúði róligi
maðurin, sum onki misti, um hann vaskaði upp, bant skóleistar ella las
cowboybøkur. Hann, sum Magnus Dam Jacobsen skrivaði um í bókini, Í Grønlandi við Kongshavn, at hann var risin umborð, bæði likamliga og andaliga.
Eg vil
siga tær takk fyri góð minnir, nógvar góðar løtur Heimi á Heyggi og eg skal
heilsa frá Ragnari manni mínum, at frá fyrstu ferð hann sá teg, visti hann, at
tú vart eitt skilafólk, og tá tú helt fyri, at Fidel Castro var ein klókur
maður, so vaks virðingin enn meira.
Vit ynskja tær hajrtaliga
tillukku við 80-ára degnum og nógv góð ár framyvir.
.
Ingen kommentarer:
Send en kommentar